Traddodwyd y cyflwyniad hwn gan Gadeirydd Dyfodol i’r Iaith, Heini Gruffudd, fel rhan o’r gynhadledd, Gofid neu Gyfle: Y Gymraeg yn y ‘Normal Newydd’ a drefnwyd gan Academi Hywel Teifi ar 10/03/21.
Cliciwch ar y ddolen ac yna delwedd y testun
Cyflwyniad Y Rhuthr am Dai yng Nghyd-destun Covid
Mae Dyfodol i’r Iaith yn galw am Ddeddf Cynllunio newydd i Gymru. Daw’r alwad hyn yn sgil yr argyfwng sy’n wynebu pobl ifanc o gymunedau Cymraeg wrth brynu tai a cheisio aros yn eu hardaloedd.
Medd Wyn Thomas, aelod o fwrdd Dyfodol i’r Iaith, sydd wedi ymchwilio’n helaeth i argyfwng y sefyllfa dai yng Nghymru,
“Mae tai ein hardaloedd Cymraeg ar drugaredd y farchnad agored, gydag ardaloedd penodol yn dod yn agos at fod hanner y stoc tai yn dai gwyliau neu’n ail gartrefi.
Mae’r arolygon effaith ieithyddol ar gynlluniau tai newydd yn gwbl annigonol.
Hyd nes cael Deddf newydd mae angen trawsnewid y buddsoddi mewn Cynlluniau Cymorth Prynu, sydd yn gynllun Llywodraeth Cymru, er mwyn i bobl ifanc allu aros yn eu cymuned.
Mae prisiau tai yn y Deyrnas Gyfunol yn gyffredinol gyda’r uchaf mewn cymhariaeth â chyflogau yn Ewrop. Mae’r sefyllfa’n fwy argyfyngus yn yr ardaloedd Cymraeg, lle mae cyfartaledd cyflog yn gymharol isel, a mewnfudwyr yn cymryd meddiant o’r stoc tai.”
Mae Dyfodol i’r Iaith yn galw am Ddeddf Cynllunio a fydd yn rhoi cap ar ganran tai gwyliau ac ail dai mewn ardaloedd lleol, ac a fydd yn rhoi modd i gynghorau lleol gael grym ar reoli’r stoc tai yn eu hardaloedd. Byddai Deddf o’r fath hefyd yn gallu ei gwneud yn angrheidiol cael caniatâd cyn newid cartref i fod yn ail dŷ.
Mae Dyfodol wedi ysgrifennu at Dirprwy Weinidog dros Ddiwylliant, Chwaraeon a Thwristiaeth yn galw am gyllid digonol i Lyfrgell Genedlaethol Cymru. Dyma’r dadleuon:
Gwrthwynebwn unrhyw doriadau pellach fyddo’n bygwth dyfodol sefydliad sydd mor allweddol i hanes, diwylliant ac yn wir, hunaniaeth y genedl.
Mewn cyfnod lle cydnabyddir grym a gwerth hanes a diwylliant a phan geir ymdrechion taer ac angenrheidiol i adfer ac unioni gwerth diwylliannau a safbwyntiau a wthiwyd i’r ymylon, credwn y daw’r cysyniad o Lyfrgell Genedlaethol sy’n gwarchod holl ddiwylliannau Cymru yn bwysicach fyth i’n hymwybyddiaeth o bwy ydym a’n lle yn y byd.
Fel mudiad sy’n lobïo er lles yr iaith Gymraeg, yna’n amlwg y llên, hanes a’r creiriau sy’n ymwneud â’r iaith honno fyddo agosaf at ein calonnau a’r hyn a ddymunwn eu cadw a’u dehongli ar gyfer cenedlaethau’r dyfodol. Yn achos y Llyfrgell Genedlaethol, rhaid cydnabod yn ogystal bod unrhyw fygythiad i’r sefydliad yn fygythiad nid yn unig i hanes a diwylliant yr iaith Gymraeg ond i holl ddiwylliant a diwylliannau Cymru.
Mwy yn hytrach na llai o staff ac adnoddau fydd angen os yw’r Llyfrgell am gyflawni ei swyddogaeth allweddol yn gytbwys a chynhwysol. Nodwn a gresynwn at yr arbenigedd a gollir yn sgil y diswyddiadau, yn ogystal â cholled swyddi o fewn sefydliad a arferai roi bri ar y Gymraeg fel iaith gwaith.
Ni allwn weld unrhyw gyfiawnhad dros y fath niwed a byddwn yn falch iawn o dderbyn eich sylwadau ar y sefyllfa drwblus hon,