Mae Dyfodol yn falch iawn i gyhoeddi dwy sgwrs ym Mhabell y Cymdeithasau yn ystod yr Eisteddfod eleni. Ar ddydd Mercher Awst 8fed, bydd Gwion Lewis yn trafod y Gymraeg a’r gyfundrefn gynllunio, ac ar y dydd Gwener wedyn, bydd Eluned Morgan yn sôn am strwythurau newydd i hybu’r Gymraeg.
Diogon i gnoi cil drosto, felly, a chroeso cynnes i bawb. Edrychwn ymlaen at eich gweld yn ystod yr Eisteddfod!
Mae Dyfodol i’r Iaith wedi croesawu Rhaglen y Llywodraeth ar gyfer y Gymraeg. Credai’r mudiad fod y Rhaglen hon, a’r Comisiwn newydd gaiff ei sefydlu yn ei sgil, yn adeiladu ar brofiadau’r gorffennol drwy barhau i roi sylw i reoleiddio, ond gyda mwy o bwyslais nag o’r blaen ar hyrwyddo’r iaith.
Dywedodd Heini Gruffudd, Cadeirydd y Mudiad:
“Mae yma lawer i’w groesawu. Mae Dyfodol i’r Iaith wedi bod yn pwyso o’r cychwyn am well cydbwysedd rhwng rheoleiddio a hyrwyddo’r Gymraeg yn gadarnhaol, a chredwn fod angen buddsoddi mewn strwythurau a pholisïau sy’n cyflawni hyn. Mae angen gweithio i gynyddu sgiliau ieithyddol, yn ogystal â’r cyfleoedd sydd ar gael i ddefnyddio’r iaith ym mhob agwedd o fywyd dydd-i-ddydd; y cartref, y gweithle, a’r gymuned. Mae’n rhaid ehangu ein gorwelion, ac mae Rhaglen o’r fath, sy’n cydnabod pwysigrwydd addysg ac sy’n seiliedig ar egwyddorion cynllunio ieithyddol, yn gam sylweddol i’r cyfeiriad iawn.”
Rhybuddiodd, fodd bynnag, bod llwyddiant y Rhaglen a’r Comisiwn newydd yn ddibynnol ar fuddsoddiad ac ymrwymiad:
“Mae’r Rhaglen hon yn un uchelgeisiol o safbwynt twf y Gymraeg – a da hynny, wrth gwrs – ond bydd rhaid sicrhau ymrwymiad hir dymor ac adnoddau digonol er mwyn ei gwireddu.”
Diolch i bawb a fynychodd ein cyfarfod yn y Galeri Caernarfon ar Fai 26ain i glywed Adam Price AC yn trafod ei weledigaeth ar gyfer Arfor. Egwyddor y cynllun hwn yw sefydlu corff partneriaeth ar gyfer y gogledd a’r gorllewin (Môn, Gwynedd, Ceredigion, Caerfyrddin), sef cadarnleoedd y Gymraeg. Gan fod yr ardaloedd hyn yn wynebu’r un heriau a chyfleoedd o safbwynt Iaith, diwylliant a datblygu’r economi, byddai corff fel Arfor yn caniatáu datblygu a chynllunio strategol ar y cyd; ymateb a fyddai’n cydnabod mai diwylliant yw’r allwedd.
Amlinellodd Adam y sefyllfa argyfyngus o allfudo o’r ardaloedd hyn; y bod 117,000 o bobl ifanc wedi gadael y siroedd hyn yn ystod y ddegawd ddiwethaf. Un o’r camau cyntaf i herio hyn, meddai Adam, yw gweld y Gymraeg fel adnodd, a fyddai’n gallu cyfrannu at dwf economaidd. Yn wir, pwysleisiodd bod hunaniaeth leol gref yn creu sylfaen gadarn ar gyfer adfywio hyfyw.
Gyda chyllid o £2 filiwn i ddatblygu’r syniadau hyn, yr her nawr yw cynllunio strwythur sydd yn gynaliadwy ac addas at yr hirdymor. Gwneud y gorau, chwedl Adam, o’r ” cyfle ar lefel uchel i ail-lunio’r map.” Yn dilyn llunio Cynllun Strategol, a strwythur rheoli, byddai modd datblygu’r posibiliadau – syniadau arloesol megis Trefydd Menter a Banciau Cymunedol, prosiectau isadeiledd (megis trafnidiaeth), yn ogystal â chydlynu a gwneud y gorau o’r ymarfer da sy’n digwydd eisoes ar draws gwahanol sefydliadau a sectorau.
Yn dilyn yr anerchiad, cafwyd cyfle i drafod ymhellach. Trafodwyd cefnogaeth i’r Gymraeg tu hwnt i’w chadarnleoedd, a chytunwyd byddai’n rhaid i’r cynllun ysbrydoli tu hwnt i’w ffiniau, gan hyrwyddo perchnogaeth eang o’r egwyddor.
Gan mai gwrthdroi’r tueddiad i bobl ifanc adael fyddai un o’r amcanion, cytunwyd fod rôl y colegau a Phrifysgolion yr ardal yn hollbwysig, a bod angen anogaeth i bobl ifanc astudio’n lleol, gyda’r bwriad o gyfrannu at yr economi lleol maes o law.
Ymysg y materion eraill a godwyd oedd pwysigrwydd gweithredu pendant – ehangu gweinyddiaeth Gymraeg yn y sector gyhoeddus, er enghraifft. Nodwyd yn ogystal bod angen dathlu’r hyn a gyflawnwyd yn gymunedol eisoes, a gosod hyn fel sail ar gyfer datblygiadau pellach.