Archifau Blynyddol: 2023

NID YW GWARCHOD IAITH YN HILIOL

Ateb

Nid yw gwarchod iaith leiafrifol yn hiliol. Dyna medd Dyfodol i’r Iaith wrth ymateb i ffrae sydd wedi codi wrth i rapiwr ddweud na fydd yn canu yr yr Eisteddfod Genedlaethol eleni oherwydd y polisi defnyddio’r Gymraeg yn unig.

“Mae’r Cenhedloedd Unedig wedi nodi droeon bwysigrwydd gwarchod ieithoedd
lleiafrifol, ac wedi gosod dyletswydd ar lywodraethau i’w hyrwyddo,” meddai Dylan
Bryn Roberts, Prif Weithredwr Dyfodol i’r Iaith.

“Nid mater hiliol yw hyrwyddo diwylliant iaith leiafrifol, yn enwedig un sy’n gorfod byw
yn barhaus mewn cystadleuaeth ag un o ieithoedd mwyaf grymus y byd.”

“Mae mewn iaith ddoethineb, gwybodaeth draddodiadol a mynegiant o gelf a
phrydferthwch ac mae’n hanfodol ceisio diogelu’r cyfoeth hwn mewn byd sy’n fwyfwy
cymysg.”

“Yr Eisteddfod Genedlaethol yw’r unig sefydliad yng Nghymru sy’n cynnig wythnos lle
gall siaradwyr, hen a newydd, ymdrochi yn llwyr mewn diwylliant Cymraeg. Nid ar
chwarae bach y sicrhawyd hyn, a cham negyddol tu hwnt fyddai caniatáu torri ar y
rheol Gymraeg. Rhaid gwarchod hynny fwy nac erioed rhag y galwadau cyson sydd
i’w Seisnigeiddio er mwyn bod yn fwy cynhwysol.”

“Mae croeso mawr i bawb ddysgu a mwynhau’r Gymraeg, o ba hil bynnag. Felly hefyd
y rhyddid sydd gan unigolion i rapio yn y ddwy iaith ond gwŷl sy’n dathlu’r Gymraeg
yw’r Eisteddfod, nid dathlu dwyieithrwydd.”

POLISÏAU’R LLYWODRAETH YN ANELU AT 620,000 O SIARADWYR CYMRAEG, NID MILIWN

Ateb

620,000 yw’r nifer uchaf o siaradwyr Cymraeg sy’n debygol erbyn 2050, yn ôl papur trafod gan Dyfodol i’r Iaith. Er twf ysgolion Cymraeg a gwella dysgu’r Gymraeg mewn ysgolion Saesneg yn cyfrannu at y nifer, bydd y nod o filiwn ymhell o gael ei gyrraedd.

Hyd yn oed pe bai twf addysg Gymraeg yn dyblu, a chynlluniau eraill yn llwyddo, mae’r papur yn awgrymu mai 750,000 o siaradwyr Cymraeg yw’r nod mwyaf gobeithiol.

Mae’r papur yn nodi bod angen buddsoddi’n llawer mwy helaeth yn y Gymraeg yn y blynyddoedd cynnar, mewn recriwtio staff ac mewn datblygu cyrsiau dwys dysgu Cymraeg.

Os bydd y nod presennol o sefydlu 23 ysgol Gymraeg newydd a 25 dosbarth Cymraeg ychwanegol erbyn 2033 yn parhau, dywed Dyfodol i’r Iaith y bydd 28% o blant cynradd mewn addysg Gymraeg erbyn 2040. Targed y Llywodraeth oedd cael 30% mewn addysg Gymraeg erbyn 2030.

Medd Heini Gruffudd, Cadeirydd Dyfodol i’r Iaith, “Mae’n glir o ystadegau addysg, a’r niferoedd sy’n dysgu’r Gymraeg fel oedolion, bod angen buddsoddi’n llawer mwy helaeth i gael unrhyw obaith o nesáu at y miliwn.

“Mae angen gwneud y proffesiwn dysgu’n un atyniadol unwaith eto, ac mae angen cynllunio rhaglen gynhwysfawr o ddysgu Cymraeg ar gyrsiau dwys i ddarpar athrawon ac i staff cylchoedd chwarae.”

Bydd Dyfodol i’r Iaith yn holi’r Llywodraeth am gyfarfod ar sail y papur trafod, gan ofyn am dargedau penodol ar sut caiff y miliwn ei gyrraedd.

“Y peth pwysig,” medd Heini Gruffudd, “yw bod targedau credadwy a chyraeddadwy’n cael eu gosod er mwyn sicrhau twf cadarn, yn hytrach na thaflu ffigyrau lled obeithiol i’r awyr.”

Darllenwch y papur trafod llawn yma: Papur trafod: TUAG AT Y MILIWN – RÔL ADDYSG