Mae adroddiad gan yr Welsh Anti-Racist Union yn dod i’r casgliad fod gweithdrefnau a pholisïau Cyngor Celfyddydau Cymru ac Amgueddfa Cymru yn systemaidd hiliol ac yn gosod rhwystrau i gyfranogaeth pobl dduon a phobl o liw i’r celfyddydau a diwylliant yng Nghymru. Mae adroddiad o’r fath yn bwysig ac amserol, ac yn mynd i’r afael ag anghydraddoldebau mewn dau faes sydd ond yn gallu ffynnu drwy annog amryfalwch safbwynt a phrofiad.

Gresyn, fodd bynnag, bod y modd y cyflwynwyd ac adroddwyd y casgliadau hyn yn arddel y camsyniad nad yw pobl dduon neu bobl o liw yn gallu na dymuno siarad y Gymraeg. Gwaeth fyth, mae’r ymateb hwn gosod buddiannau dau grŵp lleiafrifol (pobl dduon a siaradwyr y Gymraeg) yn erbyn ei gilydd, heb dderbyn fod hyn yn ddeuoliaeth cwbl ffals. Hynny yw, sgil y mae modd ei ddysgu yw’r Gymraeg: mae pobl o bob cefndir ethnig eisoes yn gallu’r Gymraeg a, phwysicach byth, y mae angen paratoi mwy o gyfleoedd addas a hyblyg i bobl o bob cefndir gael dysgu’r iaith.

Eironi’r adroddiad angenrheidiol hwn yw bod ymateb y wasg iddo’n pwysleisio’n ddieithriad y Gymraeg fel rhwystr i gyfranogaeth, gan anwybyddu canrifoedd o ideoleg anghyfiawn sydd yn gwbl anghysylltiedig â’r ymdrechion i ennill hawliau sifil i’r Gymraeg.

Credwn ei bod yn hen bryd cychwyn trafodaeth eang ar sut i gydbwyso a chyfuno cydraddoldeb hil (a’r holl gydraddoldebau eraill) ag anghenion yr iaith Gymraeg ym mywyd cyhoeddus y genedl. Mae’n dorcalonnus nodi ei bod yn llawer haws gwneud bwgan o leiafrif arall yn hytrach na herio’r statws quo.