Dymunai Dyfodol I’r Iaith dalu teyrnged i’r Arglwydd Gwilym Prys-Davies, a fu farw yn gynharach yr wythnos hon.
Gwerthfawrogwn ei holl waith diflino dros y Gymraeg. Bu’n weithgar ac arloesol mewn sawl maes, gan gynnwys datblygiad y Ddeddf Iaith 1993, a bu’n gefnogwr cadarn i ddatblygu addysg Gymraeg.
Fel brodor o Lanegryn, Meirionnydd, credai’n gryf y bod angen gwarchod a sicrhau dyfodol y Gymraeg fel iaith gymunedol.
Diolch i bawb a ddaeth draw i Ganolfan Arad Goch yn Aberystwyth i’n Cyfarfod Cyhoeddus; gobeithiwn i chwi gael amser difyr a thestun meddwl.
Cawsom gyflwyniad hynod ddifyr a diddorol gan Siôn Aled Owen; Y Gymraeg: Tu Hwnt i Ffiniau’r Ysgol. Roedd y cyflwyniad hwn yn seiliedig ar ei ymchwil pwysig i’r defnydd a wneir o’r Gymraeg gan ddisgyblion ysgolion Cymraeg y tu allan i’r dosbarth.
Er bod ymateb y plant a’r bobl ifanc i’r Gymraeg yn hynod gadarnhaol, dywed Dr Owen bod rhaid gweithredu ar fyrder i droi’r ewyllys da’n wirionedd. Rhaid gwneud llawer mwy o safbwynt creu cyfleoedd anffurfiol i ddefnyddio’r Gymraeg ac ennyn hyder i’w defnyddio o ddydd i ddydd. Dengys yr ymchwil nad gorfodi yw’r ateb, ond yn hytrach newid ymddygiad, gan adnabod y rôl bwysig a chwaraeir gan y teulu (a’r teulu estynedig) a’r cyfryngau.
Roeddem yn falch iawn o glywed fod yr ymchwil hwn yn cadarnhau un o negeseuon sylfaenol Dyfodol; sef bod angen i bolisi iaith ganolbwyntio ar greu cyfleoedd i ddefnyddio’r Gymraeg yn naturiol, a chyda hyder a balchder. Dengys ymchwil Siôn Aled Owen bod y sylfaen mewn lle o safbwynt ewyllys, ond i’r Llywodraeth fwrw ymlaen i adeiladu arni.
Mae Dyfodol i’r Iaith wedi datgan anfodlonrwydd gydag Cynlluniau Addysg Gymraeg y siroedd, ac yn galw am ailwampio neu wrthod 18 o’r 22 Cynlluniau Strategol mewn Addysg (CSGA), gan eu bod yn fyr o’r nod.
Mae’r mudiad felly’n croesawu penodiad Aled Roberts i wneud arolwg gwrthrychol o’r holl Gynlluniau Strategol mewn Addysg fel cam ymlaen.
Dywedodd Heini Gruffudd, Cadeirydd Dyfodol:
“Yn ogystal â herio’r Cynlluniau, byddwn yn galw am fformat newydd i’r CSGA, a fydd yn blaenoriaethu twf niferoedd y plant 5 oed mewn addysg Gymraeg, yn hytrach na 7 oed fel ar hyn o bryd.”
“Byddwn yn dymuno targedau ehangach, ar gyfer y 10 mlynedd nesaf, ac nid 3 fel ar hyn o bryd.”
“Yn olaf, maen hanfodol bod y Cynlluniau hyn yn nodi sut y caiff rhagor o ysgolion Cymraeg eu sefydlu, a pha gymorth sydd ei angen gan Lywodraeth ganol i wneud hyn.”