Mae Dyfodol i’r Iaith wedi galw ar Weinidog y Gymraeg i ymchwilio ar fyrder i ddiffyg ymrwymiad rhai awdurdodau lleol i wella a datblygu ysgolion Cymraeg o fewn eu siroedd. Daw’r galw hwn yn sgil ymateb a gafwyd gan Swyddfa’r Ysgrifennydd Addysg i ymholiad Dyfodol ynglŷn â dyraniad cyllid Ysgolion y 21ain Ganrif i ysgolion Cymraeg fesul sir.
Yn ôl Swyddfa’r Ysgrifennydd Addysg, mae chwech o siroedd, sef Blaenau Gwent, Fflint, Merthyr Tudful, Mynwy, Rhondda Cynon Taf a Wrecsam, i gyd wedi dewis dyrannu 5% neu lai o’r cyllid ar ysgolion Cymraeg.
Gyda’i gilydd gwariodd y siroedd hyn £286,750,000.00 – mwy na chwarter biliwn o bunnoedd – ar fuddsoddi mewn ysgolion, ond dim ond £2,726,636 ar ysgolion Gymraeg. Gwariodd y Rhondda Cynon Taf £159,291,853 ar ysgolion Saesneg a dim ond £798,147 ar ysgolion Cymraeg.
Ni wariodd Blaenau Gwent, Fflint a Merthyr Tudful ddim ar ysgolion Cymraeg ond gwarion nhw £103,450,000 ar ysgolion Saesneg.
Gan mai’r awdurdodau eu hunain sydd yn pennu’r blaenoriaethau ar gyfer y cyllid hwn, mae’n hynod arwyddocaol bod y 6 awdurdod yn gwario dim, neu’n agos i ddim, o’r arian ar addysg Gymraeg.
Dywedodd Heini Gruffudd, Cadeirydd Dyfodol:
“Mae’r ffigyrau hyn yn adlewyrchiad truenus o’r diffyg ymrwymiad sy’n bodoli mewn rhai ardaloedd tuag at ffyniant y Gymraeg. O’r cychwyn, rydym ni fel mudiad wedi bod yn feirniadol o Gynlluniau’r Gymraeg mewn Addysg, a hynny o safbwynt ansawdd rhai o’r Cynlluniau unigol, a’r awydd gwleidyddol i arwain ar eu datblygiad.
Gyda Strategaeth y Gymraeg yn anelu at greu miliwn o siaradwyr Cymraeg erbyn 2050, mae pawb yn gytûn na ellir gobeithio cyrraedd y nod heb ymrwymiad cadarn i ddatblygu addysg Gymraeg. Mae’r sefyllfa bresennol yn golygu fod yr holl waith dan fygythiad enbyd o’r cychwyn.
Rydym yn galw ar y Gweinidog fynd i’r afael â’r sefyllfa ar fyrder, a chynnal ymchwiliad llawn a manwl i fethiant yr awdurdodau hyn i gyfrannu at weledigaeth y Llywodraeth.”
Er gwybodaeth:
Trwy Gymru gyfan gwariwyd £1,497,726,000 ar ysgolion.
Roedd £441,405,602 (29.5%) ar ysgolion Cymraeg.
Y ffigurau am y chwe sir:
Blaenau Gwent Gwariant: £20,500,000 Ar ysgolion Cymraeg: £0 = 0%
Fflint Gwariant: £64,200,000 Ar ysgolion Cymraeg: £0 = 0%
Merthyr Tudful Gwariant: £19,000,000 Ar ysgolion Cymraeg £0 = 0%
Mynwy Gwariant: £93,400,00 Ar ysgolion Cymraeg £1,000,000 = 1%
Rhondda Cynon Taf Gwariant: £160,000,000 Ar ysgolion Cymraeg: £708,147 = 0.5%
Wrecsam Gwariant: £22,300,000 Ar ysgolion Cymraeg: £1,018,489 = 5%
