Mae Dyfodol i’r Iaith wedi gosod her i Radio Cymru ar Galan Mai i wella’r gwasanaeth Cymraeg.

Mewn llythyr at Bennaeth Rhaglenni Cymraeg a Golygydd Radio Cymru, Sian Gwynedd a Betsan Powys, mae’r mudiad wedi cyflwyno cyfres o gwestiynau am y gwasanaeth presennol a sut y gellir darparu ar gyfer y dyfodol.

Derbyniodd y mudiad nifer o gwynion a phryderon gan ei haelodau am safon iaith y cyflwynwyr a’r gormodedd o ganeuon Saesneg sydd ar Radio Cymru. Mae Dyfodol, felly, yn holi pryd y bydd ail wasanaeth Cymraeg ar unrhyw gyfrwng i geisio goresgyn y problemau presennol.

Heb enwi unrhyw gyflwynydd unigol, mae Dyfodol i’r Iaith yn holi fel hyn:

“Pa gyngor a chyfarwyddyd sy’n cael ei roi i gyflwynwyr rhaglenni am y defnydd o Gymraeg llafar naturiol mewn unrhyw dafodiaith yn hytrach na bratiaith a thermau Saesneg?  A ydynt yn derbyn hyfforddiant ynglŷn a hynny, a ydynt yn cael eu goruchwylio’n feunyddiol, ac a ydynt yn derbyn cyngor ac arweiniad pan fônt yn tramgwyddo?”

Roedd llefarydd darlledu’r mudiad, Eifion Lloyd Jones, yn cydnabod eu bod yn credu fod dirywiad wedi bod yn ansawdd y gwasanaeth ers i gyflwynwyr newydd gymryd yr awennau eleni.  Ond penaethiaid Radio Cymru a ddylai gymryd y cyfrifoldeb am hynny, yn ôl Dyfodol, sy’n honni mai eu dyletswydd nhw yw gwarchod safon cynyrchiadau’r orsaf.

Gan fod cerddorion Cymraeg yn bygwth atal eu gwasanaeth i Radio Cymru unwaith eto oherwydd fod cynifer o ganeuon Saesneg yn cael eu darlledu, mae Eifion Lloyd Jones yn gofyn fel hyn:

“Faint o ganeuon Saesneg sy’n cael eu caniatàu mewn gwahanol raglenni, ac a yw’r canfyddiad fod cynnydd wedi bod yn nifer y caneuon Saesneg yn ddiweddar yn gywir?  Gyda cherddorion Cymraeg yn atal cydweithredu gyda Radio Cymru unwaith eto, a fydd hynny’n eich ysgogi i ailystyried y polisi niweidiol presennol i gerddoriaeth Gymraeg?”

Er mwyn ceisio gwella’r sefyllfa, mae Dyfodol yn atgoffa’r BBC o’u galwad i sefydlu dau wasanaeth, a enwyd ganddyn nhw’n Radio Pop a Radio Pawb:

“Gan fod cymaint o anfodlonrwydd gyda’r gwasanaeth presennol, pryd y byddwch yn datblygu gwasanaeth Cymraeg ychwanegol mewn unrhyw gyfrwng? A fydd cychwyn gwasanaeth ychwanegol o’r fath, mewn pa gyfrwng bynnag, yn golygu na fydd rhaid gwrando ar iaith ddiffygiol a chaneuon Saesneg ar y gwasanaeth traddodiadol Cymraeg?”

Cred Dyfodol y byddai gwasanaeth ychwanegol yn gyfle i adfywio’r Gymraeg ledled y wlad. Er mwyn ehangu cenhadaeth Radio Cymru ar gyfer y dysgwyr a phobl ifanc yn arbennig, mae Dyfodol i’r Iaith am weld rhannu’r gwasanaeth yn Radio Pop a Radio Pawb.  Byddai’r naill yn targedu’r ifanc a’r dysgwyr gydag arlwy o gerddoriaeth ac iaith lafar gyfoes, tra bo’r llall yn wasanaeth mwy cynhwysfawr ac amrywiol o ran newyddion, drama ac adloniant mewn iaith lafar naturiol a safonol, gyda cherddoriaeth amrywiol Gymraeg yn unig.

Yn ôl Eifion Lloyd Jones, “Yn anffodus, nid yw’r newidiadau diweddar wedi llwyddo i wella gwasanaeth Radio Cymru o gwbl, ac mae angen adolygu’r sefyllfa ar frys cyn i’r orsaf Gymraeg golli ei cherddorion ifanc a’i chynulleidfa draddodiadol”.